Во близина на Солун, пред повеќе од 60 години, беше откриен артефакт што го промени нашето разбирање за античкиот свет. Станува збор за Дервентскиот папирус – јагленосан свиток кој денес го носи епитетот најстарата зачувана книга во Европа. Неговата приказна за случајното откритие, чудесното зачувување и мистериозната содржина е подеднакво фасцинантна како и текстот што го содржи.
Случајно откритие кое ја промени историјата
На 15 јануари 1962 година, при изградба на пат во месноста Дервени, работниците наишле на богата гробница од IV век п.н.е. Се верува дека му припаѓала на висок офицер во војската на Филип II Македонски. Покрај неверојатни артефакти, како познатиот бронзен Дервентски кратер, на врвот на остатоците од погребната клада бил пронајден и делумно изгорен свиток од папирус.
Парадоксално, токму огнот што требало да го уништи, всушност го спасил. Јагленосувањето го конзервирало и го заштитило од влагата во почвата, овозможувајќи му да преживее повеќе од 2.300 години. Самиот ракопис датира од периодот меѓу 340 и 320 година п.н.е., но текстот што го содржи е уште постар – напишан е околу 420 година п.н.е.
Што всушност пишува во папирусот?
По децениска макотрпна работа на одвиткување и составување на стотиците кревки фрагменти, научниците открија дека текстот е длабока филозофска расправа. Тој е коментар на света химна која му се припишува на митскиот поет Орфеј.
Авторот, кој останува анонимен, тврди дека орфичката песна за создавањето на светот и боговите не треба да се сфаќа буквално. Наместо тоа, тој ја толкува алегориски, поврзувајќи ги митолошките фигури со природни елементи и филозофски концепти. На пример, врховниот бог Зевс е претставен како симбол за воздухот – интелигентна сила која владее со сè.
Текстот е под силно влијание на раните грчки филозофи како Хераклит и Анаксагора и претставува редок обид да се спојат мистичните религиозни верувања со тогашните „научни“ теории.
Зошто е овој папирус толку важен?
- Најстарата европска „книга“: Тој е физички доказ за интелектуалниот живот и производството на книги во античка Македонија во времето на Филип II и Александар Велики.
- Директен увид во орфизмот: Ни дава автентичен поглед на орфичките верувања – мистично движење за кое претходно знаевме само од подоцнежни и честопати посредни извори.
- Родоначалник на книжевната критика: Ова е еден од првите примери во историјата каде што еден автор се обидува да толкува скриени значења во некој текст, што е основа на модерната херменевтика.Од пепел до светско наследство на УНЕСКОПоради неговата непроценлива вредност, УНЕСКО во 2015 година го вклучи Дервентскиот папирус во регистарот „Сеќавање на светот“, ставајќи го рамо до рамо со најважните документи на човештвото.Денес, овој древен сведок на една изгубена епоха се чува во Археолошкиот музеј во Солун, продолжувајќи да ги интригира научниците и да сведочи за длабочината на филозофската мисла што постоела на овие простори пред повеќе од два милениума.
